Rozmnażanie
Sprawdzianem tego, czy zwierzęciu jest dobrze i czy ma zapewnione dobre warunki, jest jego rozmnażanie się. Znajdujące się w dobrej kondycji szczury mogą mieć potomstwo w dowolnej porze roku. Są gatunkiem poliestralnym, co oznacza, że samice są zdolne do zajścia w ciążę wielokrotnie w ciągu roku. Przerwa pomiędzy kolejnymi rujami (okresami, w których samica dopuszcza partnera i może nastąpić zapłodnienie) wynosi 4-5 dni, aczkolwiek niekiedy może przeciągnąć się nawet do 20 dni. W praktyce oznacza to, że nie każde połączenie samca z samicą, nawet na kilka dni, może doprowadzić do zajścia w ciążę.
Obserwowanie dorastających ruchliwych szczurków sprawia ogromną przyjemność. Zanim jednak zdecydujemy się na rozmnażanie zwierząt, należy poważnie zastanowić się, czy jesteśmy w stanie wszystkim młodym (nawet do 14-stu w miocie) zapewnić dom. Lepiej wcześniej poszukać odbiorców, niż potem zastanawiać się, co zrobić z przychówkiem.
Ponieważ zwykle nie znamy dziedzicznych cech naszych szczurów, w miocie mogą trafić się albinosy, choć rodzice mieli barwne umaszczenie. Trzeba też koniecznie pamiętać o tym, że należy szybko rozdzielić młode samiczki z samcami, aby dzięki temu uniknąć dalszego rozmnażania się i prawdziwej eksplozji urodzeń.
Dojrzałość płciowa
Młode szczury dojrzewają płciowo w wieku półtora/dwóch miesięcy, czyli jeszcze przed osiągnięciem normalnej wielkości (obie płcie w wieku 40 - 55 dni, w tym czasie osiągają wagę 110 - 170 g). Samice dojrzewają wcześniej niż samce. Dojrzałość hodowlaną osiągają w wieku 80 dni. Ciąża trwa równo trzy tygodnie, co oznacza, że samiczka może teoretycznie już w wieku ośmiu tygodni urodzić pierwsze młode! Szczury kupowane w sklepach zoologicznych mają zwykle sześć, osiem tygodni i są już zdolne do zapłodnienia, ale o potomstwie powinno się pomyśleć dopiero, wtedy gdy samica oswoi się już całkowicie z otoczeniem.
Cykl płciowy i ruja
Cykl płciowy samicy trwa 6 - 8 dni. Ruja pojawia się co 5 - 8 dni. W przypadku zestresowania zwierzęcia (np. przepełniona klatka, złe warunki życia, zmiana otoczenia) może jednak w ogóle nie wystąpić. Ruja trwa 13 - 14 godzin. Pojawia się najczęściej w godzinach między 16.00 i 22.00 lub wcześnie rano.
Ruję sygnalizują:
-nerwowe zachowanie samicy -obrzmienie i przekrwienie warg pochwy -śluzowy wyciek z pochwy
Pokrycie i zapłodnienie
Samce najpierw sprawdzają, czy samice są gotowe do zapłodnienia, obwąchując ich narządy płciowe i wydzielany mocz. Gdy zaczyna się okres płodny, wszystkie samce w klatce podążają za samicą, zwykle nie rywalizując między sobą. Początkowo samica, odwracając się pyszczkiem w stronę samców, przyjmuje postawę ochronną i popiskuje. Gdy jakiemuś samczykowi uda się zbliżyć do niej od tyłu, wygląda to raczej na gwałt, choć nie dochodzi przy tym od razu do prawdziwego połączenia zwierząt. Kopulację można rozpoznać po tym, że samica wygina głowę do tyłu i lekko unosi tylną część ciała. Taką postawę przyjmuje dopiero wtedy, gdy jest rzeczywiście gotowa do połączenia.
Samiec potrafi pokryć samicę w ciągu 15 - 20 minut od 15 do 70 razy. Przy każdym skoku następują 1 - 2 wytryski nasienia. Tak jak u myszy, chociaż nie zawsze, pojawia się tzw. korek pochwowy, będący naturalnym zabezpieczeniem przed zapłodnieniem przez innego osobnika. W pewien sposób jest więc gwarancją ojcostwa danego samca.
Zarówno dopuszczenia samca tylko na okres kopulacji, jak i pozostawienie go z samicą na stałe, ma swoje dobre i złe strony. Samiec mieszkający na stałe może niepokoić samicę zarówno w okresie ciąży i budowy gniazda, jaki i później po porodzie. Niekiedy samce mają zwyczaj wynosić młode z gniazda, gryźć je, a nawet zagryzać. Na szczęście nie jest to zjawisko częste, nie mniej jednak należy się z nim liczyć i w razie potrzeby interweniować, zabierając samca do innej klatki. Mankamentem jest również większa ilość odchodów i konieczność częstszego sprzątania klatki, co może niepokoić szczurzycę. Z kolei zabieranie samca od samicy przed porodem może spowodować u niej niepokój i poczucie zagrożenia, co oczywiście też nie jest wskazane. Dla rozwoju młodych obecność ojca jest również wskazana. Wadą zasadniczą jest duże prawdopodobieństwo ponownego zapłodnienia samicy przez samca w okresie tzw. rui poporodowej, występującej na ogół 24 godziny po porodzie. Czyli wszystko w waszych rękach, każdy musi podjąć indywidualną decyzję.
Ciąża
Trwa u szczurzycy 21 - 23 dni. W tym czasie przybiera ona na wadze 20 - 30 g. Od 15 dnia ciąża staje się widoczna, samica wyraźnie grubieje, zaczynają się także powiększać sutki. Ma ich 6, niekiedy 8 par.
W ostatnim tygodniu ciąży samiczka zaczyna intensywniej gromadzić materiał na gniazdo. Samiczki żyjące w stresie są zdolne do tego momentu "wchłonąć" nie narodzone młode. Jest to bardzo korzystne dla nich pod względem biologicznym, gdyż samiczki żyjące w nie sprzyjających warunkach mogą wykorzystać wszystkie rezerwy organizmu na własne potrzeby i czekać z rodzeniem młodych na lepszy moment. Dzięki temu matka oszczędza młodym życia w nieprzyjaznym dla nich środowisku. Samica nie zużywa również sił na wychowanie młodych, co mogłoby w takim przypadku nawet zagrozić jej życiu.
W miarę zaawansowania ciąży zmienia się zarówno sylwetka, jak i zachowanie przyszłej matki. Rozwijające się płody powodują zmianę zarysu brzucha, zaś szczurzyca staje się mniej ruchliwa i bardziej ociężała. Już w tym okresie należy unikać sytuacji mogących zdenerwować zwierzę. Nie warto w tym czasie przenosić samicy do innej klaki, zmieniać wystroju wnętrza oraz drastycznie zmieniać składu pożywienia. W czasie ciąży organizm samicy musi uformować i odkarmić od 4 do 16 (czasem więcej) płodów, ważących przy urodzeniu 1/3 masy matki (przeciętnie 55 gramów). Aby mógł sobie w tym poradzić, należy w pierwszej połowie ciąży zwiększyć dzienną dawkę żywieniową o 1/3 poprzedniej porcji, natomiast w drugiej połowie podwoić dawkę. Dotyczy to szczególnie karmy zawierającej duża ilość białka (np. białego sera, mięsa oraz mleka), będącego materiałem budulcowym (strukturalnym) dla tworzących się organizmów. Na dwa, trzy dni przed spodziewanym porodem należy dokładnie sprzątnąć klatkę, zwiększając jednocześnie ilość ściółki. Najprawdopodobniej szczurzyca będzie rodzić wewnątrz znajdującego się w klatce domku.
Poród
Samica przed porodem powinna mieć dostateczną ilość miękkiego materiału do zbudowania gniazda. Tuż przed porodem samiczka zaszywa się w gnieździe i broni się przed wcześniej lubianymi towarzyszami, a niekiedy też przed swoim opiekunem. Poród poprzedzają bóle, pod wpływem których często się pokłada. Najczęściej odbywa się on nocą i trwa od 1 do 4 godzin. Skurcze występują co 17 sekund do 2,5 minuty i niekiedy są widoczne przez powłoki brzuszne.
Młode rodzą się zwykle nocą lub wczesnym rankiem. Kiedy płody są duże samica przy wydostawaniu się ich na zewnątrz pomaga sobie zębami. Matka natychmiast przegryza pępowinę i wylizuje młode do sucha. Wylizanie do sucha służy nie tylko oczyszczeniu, ale pobudza również układ krążenia nowo narodzonych zwierząt. Niedostatecznie wylizany szczur nie ma zwykle szans na przeżycie. Dzięki wylizywaniu tworzy się również więź między matką i dzieckiem, a poza tym matka uczy się rozpoznawać węchem swoje potomstwo. Matka zjada błony płodowe i łożysko. Zdarza się również pożeranie płodów zarówno żywych, jak i martwych. Dlatego właśnie bardzo ważne jest zapewnienie spokoju rodzącej i wychowującej potomstwo samicy.
W miocie przeciętnie rodzi się około 10 młodych, a poród trwa nie dłużej niż 3-3,5 godziny. O ile nie ma sygnałów, że coś się dzieje nie tak, jak powinno, pod żadnym pozorem nie wolno zaglądać do gniazda. Niepokojona matka może zacząć zagryzać swoje młode lub porzucić je. Dopiero po upływie 3-4 dni można zobaczyć, co się urodziło. Aby nie denerwować samicy bez koniecznej potrzeby, należy wykorzystać moment, gdy znajduje się ona poza gniazdem, zajęta np. jedzeniem. Nie wskazane jest branie noworodków do ręki, a jeśli jest to konieczne, to należy najpierw natrzeć ręce garścią ściółki wziętej z klatki (zakamuflujemy w ten sposób nasz zapach).
Młode szczury bezpośrednio po urodzeniu w niczym nie przypominają dorosłych zwierząt. Wyglądają raczej na embriony: nieowłosione, różowe lub szare (zależy to od późniejszego umaszczenia) serdelki o nieproporcjonalnie małych kończynach. Są bezzębne, z zamkniętymi otworami słuchowymi i szparami powiek. W tym okresie ich jedynym celem jest odnalezienie sutków i opicie się mlekiem matki, a później spanie. Ich organizmy nastawione są na jak najszybszy i jak najwydajniejszy przerób mleka w błyskawicznie rosnące narządy i tkanki.
W pierwszych dniach po porodzie unikamy sprzątania klatki, co najwyżej dosypujemy nowej ściółki, bez usuwania starej. Podobnie jak w okresie ciąży, po porodzie, w okresie laktacji (okres wydzielania przez gruczoły mleczne mleka dla młodych) organizm samicy jest bardzo obciążony.
Wychowanie młodych
Samice szczurów są z reguły dobrymi matkami. Szczególnie w ciągu dwóch pierwszych tygodni po porodzie, są tak przejęte swoją rolą, że nawet do minimum ograniczają kontakty z innymi szczurami. Bez trudu znoszą przypadającą im rolę samotnej matki, a gdy w jednej klatce żyje kilku samic, często wychowują swoje młode we wspólnym gnieździe. Nie oznacza to jednak, że wszystkie rodzą w tym samym gnieździe. Często poród i pierwsze karmienie odbywają się w jakimś miejscu na uboczu, a potem dopiero matka przynosi młode do wspólnego gniazda.
|